Βασικοί όροι μιας πρότασης - Μεταβατικά και αμετάβατα ρήματα

Πρόταση είναι μια οργανωμένη ομάδα λέξεων που έχει ένα νόημα.

Οι βασικοί όροι της πρότασης είναι το 

 ✔ το ρήμα
✔  το υποκείμενο
✔  το αντικείμενο ή
✔  το κατηγορούμενο 

Μάθαμε ότι αντικείμενο είναι η λέξη της πρότασης που φανερώνει το πρόσωπο ή το πράγμα στο οποίο πηγαίνει η ενέργεια του υποκειμένου.




π.χ



      Υ              Ρ                Α
Ο Ντίνος αγόρασε ένα ποδήλατο 
                                    

Σε μία πρόταση μπορεί να υπάρχουν περισσότερα από ένα αντικείμενα. 

π.χ.

     Υ             Ρ           Α                Α
Η Νίκη αγόρασε  μπότες και  γάντια.
                                     

Τα ρήματα χωρίζονται σε 6 κατηγορίες:

π.χ.

        Υ              Ρ              Α
Ο παππούς κλαδεύει τα δέντρα

Ρήμα : κλαδεύει
Ποιος κλαδεύει ;
Ο παππούς (Υποκείμενο)
Τι κλαδεύει ο παππούς;  τα δέντρα (αντικείμενο)

π.χ.
       

        Υ               Ρ
Ο πάνθηρας τρέχει γρήγορα.

Ρήμα : τρέχει
Ποιος τρέχει ;
Ο πάνθηρας (Υποκείμενο)
Τι τρέχει  ο πάνθηρας;
ΔΕΝ υπάρχει αντικείμενο !

Τα ρήματα που έχουν αντικείμενο λέγονται 

μεταβατικά,

 ενώ αυτά που δεν έχουν

αμετάβατα.

➤ Τα μεταβατικά ρήματα που δέχονται μόνο ένα αντικείμενο ονομάζονται μονόπτωτα
 (σε μία πτώση).

π.χ.

             Υ           Ρ             Α
       Τα παιδιά παίζουν κυνηγητό.

➤  Τα μεταβατικά ρήματα που δέχονται δυο αντικείμενα, ένα άμεσο και ένα έμμεσο, λέγονται δίπτωτα (σε δύο πτώσεις)

✓    Το άμεσο είναι συνήθως σε πτώση αιτιατική
             και απαντάει στην ερώτηση << τι >>,

✓     ενώ το έμμεσο είναι σε πτώση γενική
         και απαντάει στην ερώτηση << σε ποιον ; >>








π.χ.




                                   ( Υ= ΕΓΩ )
                           ΕΑ           Ρ               Α         
                           Της   επέστρεψα  το βιβλίο 


























✓   ή μερικές φορές μπορεί να είναι και σε πτώση αιτιατική
     και απαντάει στην ερώτηση << ποιον; >>














π.χ


       Υ             Ρ                ΑΑ              ΕΑ 
Η Μαρία    κέρασε   σοκολάτα  τον  Πέτρο

ü  Στα ρήματα που συντάσσονται με δύο αιτιατικές το άμεσο είναι αυτό που δηλώνει πρόσωπο.

π.χ

                  ( Υ=αυτός,-η,-ο)

    ΑΑ             Ρ               ΕΑ

   Με         ρώτησε         κάτι

Τα  ρήματα που συνδέουν το Υποκείμενο με το Κατηγορούμενο λέγονται συνδετικά ρήματα

και μερικά από αυτά είναι:

Είναι, γίνομαι, φαίνομαι, ονομάζομαι, διορίζομαι, μοιάζω,  απομένω, βρίσκομαι, γεννιέμαι, μένω, πεθαίνω, στέκομαι, λέγομαι, υπηρετώ, φυτρώνω, αποδεικνύομαι, δείχνομαι, θεωρούμαι, λογαριάζομαι, εκλέγομαι, νομίζομαι, παρουσιάζομαι, αναγνωρίζομαι, ανακηρύσσομαι, κληρώνομαι, ζω, χειροτονούμαι κλπ.