3γ. Σπονδυλωτά και ασπόνδυλα ζώα - η μέλισσα

Η μέλισσα είναι ένα ασπόνδυλο ζώο, 

ένα έντομο που υπάρχει στη γη εδώ και 30 εκατομμύρια χρόνια.

Είναι γνωστή για τον τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας της.

Ζει κατά μεγάλες οικογένειες μέσα σε κυψέλες.

Μέσα σε κάθε κυψέλη υπάρχουν τρία είδη μελισσών: 

➤ η βασίλισσα

➤ η εργάτρια

➤ ο κηφήνας

Το σώμα της μέλισσας αποτελείται από τρία μέρη:

➤ κεφάλι

➤ θώρακας

➤ κοιλιά

Έχει τρίχωμα διαφορετικού χρώματος στο σώμα της.
Αυτές οι τρίχες κάνουν τις ρίγες των μελισσών να φαίνονται καφέ και κίτρινες.

Στο κεφάλι της έχει δεξιά και αριστερά δύο μεγάλα μάτια, που αποτελούνται από 13.000 περίπου μικρά μάτια το καθένα και έτσι έχει τη δυνατότητα να βλέπει ταυτόχρονα μπροστά, πίσω, πάνω και κάτω.

Στο κέντρο του κεφαλιού της έχει ακόμα τρία απλά μάτια, που σχηματίζουν τρίγωνο.

Οι δυο κεραίες της είναι τα όργανα της ακοής και της όσφρησης.

Στο στόμα η μέλισσα έχει μια γλώσσα μακριά, παχιά και εύκαμπτη. 

Στην άκρη είναι σαν προβοσκίδα με μικρό κουταλάκι, που είναι μαζί όργανο αφής και γεύσης. 

Όταν δεν τη μεταχειρίζεται, την κρατά κουλουριασμένη στην κοιλιά της. 

Με την προβοσκίδα ρουφά το νέκταρ από τα λουλούδια.

Από τον θώρακα ξεφυτρώνουν δυο ζευγάρια διάφανα, λεπτά αλλά δυνατά φτερά, σαν μεμβράνη από ζελατίνη, ώστε να μπορεί να πετάξει μακριά για τροφή. 

Το γρήγορο κούνημα των φτερών τους προκαλεί ένα χαρακτηριστικό ήχο, το γνωστό μας  «ζουζούνισμα».

Τα 6 πόδια της μέλισσας είναι κι αυτά τριχωτά και τελειώνουν στις άκρες τους σε νύχια αγκιστρωτά. 

Στα πίσω πόδια της έχει μικρές κοιλότητες, που λέγονται καλάθια. 

Αυτά μοιάζουν σαν κίτρινα μπαλόνια, γιατί εκεί βάζει τη γύρη από τα άνθη.

Η κοιλιά της μέλισσας αποτελείται από 6 δαχτυλίδια.

Στην άκρη της κοιλιάς υπάρχει   το κεντρί το οποίο είναι κούφιο, μοιάζει σαν τρυπανάκι και συγκοινωνεί με έναν αδένα, που έχει μέσα δηλητήριο. 

Είναι το μοναδικό της όπλο εναντίον των εχθρών της. 

Όταν ενοχληθεί, αμύνεται με το κεντρί αυτό, που φέρει στο άκρο του μικρά αγκίστρια στραμμένα προς τα μέσα.

Έτσι, όταν βυθιστεί σε έναν ελαστικό ιστό, όπως το δέρμα του ανθρώπου, η μέλισσα είναι αναγκασμένη να εγκαταλείψει το κεντρί με τα σπλάχνα, που είναι συνδεδεμένα μαζί του και κατά συνέπεια πεθαίνει.

Οι κηφήνες δεν έχουν κεντρί.

Η μέλισσα, την άνοιξη και το καλοκαίρι τρέφεται από τη γύρη και το γλυκό νέκταρ  των λουλουδιών.
 

Τον χειμώνα τρέφεται με μέλι, που έχει αποθηκέψει στις κηρήθρες (κερήθρες) της κυψέλης.

Η βασίλισσα είναι η μοναδική γόνιμη θηλυκή μέλισσα στην κυψέλη.
Ζει στη μέση της κυψέλης και είναι ο αρχηγός της. 

Είναι εύκολο να την αναγνωρίσει κανείς από το αρκετά μεγαλύτερο σώμα της, σε σχέση με  τις άλλες μέλισσες, και τα  πολύ κοντύτερα φτερά της.

Γονιμοποιείται μια φορά στη ζωή της  και η αποκλειστική της αποστολή είναι να γεννάει τα αυγά στα ειδικά εξάγωνα κελιά (ένα στο κάθε κελί), που ετοίμασαν οι εργάτριες γι’ αυτόν τον σκοπό.
( 2.000 – 3.000 αυγά την ημέρα για 4 - 5 χρόνια.)

 

Γεννάει δύο ειδών αυγά:

➤ τα γονιμοποιημένα, 

από τα οποία βγαίνουν οι εργάτριες, και

➤ τα αγονιμοποίητα αυγά, 

από τα οποία θα βγουν οι κηφήνες.

Τη βασιλική προνύμφη τη θρέφουν οι εργάτριες με διαλεχτή τροφή, 

τον βασιλικό πολτό, 

ενώ τις υπόλοιπες με μέλι και γύρη.

Υπάρχει πιθανότητα όμως να θραφούν με βασιλικό πολτό και περισσότερες από μια προνύμφες. 

Έτσι μπορεί να γεννηθούν 2 ή 3 νέες βασίλισσες στην κυψέλη.
Μόλις εμφανιστεί η πρώτη, τρώει το κέρινο σκέπασμα από τα κελιά των άλλων, που προορίζονται επίσης για βασίλισσες, και τις σκοτώνει, ώστε να μείνει η μοναδική βασίλισσα στην κυψέλη.

Ο μελισσοκόμος φροντίζει τις μέλισσες στις κυψέλες. 

Mεταφέρει τις κυψέλες σε διάφορα μέρη, ανάλογα με τα φυτά που ανθίζουν εκεί. 

Έτσι το μέλι που παράγουν οι μέλισσες έχει το ιδιαίτερο άρωμα των λουλουδιών από τα οποία κυρίως προέρχεται (π.χ. ανθόμελο, πευκόμελο, θυμαρίσιο).

➤ Η βασίλισσα μέλισσα ζει από 3 - 5 χρόνια.

➤ Η εργάτρια μέλισσα ζει ανάλογα με το πότε έχει γεννηθεί. 

Αν γεννήθηκε την άνοιξη- καλοκαίρι, ζει 6 - 8 εβδομάδες, επειδή δουλεύει εντατικά.

Αν γεννηθεί πριν τον χειμώνα θα ζήσει από 4-6 μήνες.

➤ Οι κηφήνες ζουν από 3 εβδομάδες μέχρι 3 μήνες.