H ελιά στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο

Η ελιά είναι δέντρο αιωνόβιο, αειθαλές , καρποφόρο και φυτρώνει κυρίως στις περιοχές

γύρω από τη Μεσόγειο θάλασσα από τα  αρχαία χρόνια.
Χρειάζεται φως , μπορεί να φυτρώσει σε κάθε έδαφος και δε χρειάζεται πολλή περιποίηση.

Λέει η ελιά στον αφέντη της:
"Φρόντισε με να σε θρέψω.
Πότισε με να σε πλουτίσω"
( παροιμία από τη Μεσόγειο)

Πού καλλιεργείται σήμερα

Είναι σύμβολο γονιμότητας, γαλήνης , ειρήνης. 

 

 

Στους πολέμους ήταν σύμβολο για τη λήξη των επιχειρήσεων.
Οι αγγελιοφόροι, που στέλνονταν για να μεταφέρουν το μήνυμα της ειρήνης και να ζητήσουν ανακωχή, έπρεπε να κρατούν κλαδί ελιάς.
 Από τότε είναι σύμβολο της ειρήνης.







Για να ευχαριστήσουν τους θεούς για την ευφορία της γης, που τους χαρίζει τόσα πράγματα, στη γιορτή της συγκομιδής περιέφεραν ένα κλαδί ελιάς διακοσμημένο με καρπούς της γης.

  

 Η ιερή ελιά στην Ακρόπολη κάηκε, αλλά μέσα σε μια νύχτα βλάστησε.
Από τότε η ελιά συμβολίζει τη γονιμότητα.

Συμβολίζει τον εξαγνισμό, την κάθαρση και με το σκοπό αυτό χρησιμοποιείται στην ορθόδοξη λατρεία (βάφτιση, ευχέλαιο).

Χρήση

Το λάδι της ελιάς το χρησιμοποιούσαν 

• για τροφή (όπως και τον καρπό της) 

• για φωτισμό (λιχνάρια, καντήλια)

• για καλλωπισμό και την υγιεινή του σώματος

• Το λάδι ήταν βάση για την κατασκευή του σαπουνιού. 

• Επίσης ήταν ένα συστατικό πολλών καλλυντικών προϊόντων.  

Σήμερα, η χρήση των καλλυντικών λαδιών έχει εξαπλωθεί.

• για θεραπευτικούς σκοπούς

 

                                                                            Θρησκευτικά

• Στην Παλαιά Διαθήκη είναι το δέντρο της ελπίδας, αγγελιοφόρος του θείου ελέους.

• O Νώε έστειλε ένα περιστέρι να βρει γη μετά τον Κατακλυσμό κι εκείνο επέστρεψε με ένα κλαδί ελιάς στο ράμφος του. Έτσι ήρθε η ελπίδα για έναν κόσμο ειρηνικό και δίκαιο.

• Η ελιά θεωρείται και ιερό δέντρο, γιατί κάτω απ’ αυτό, στο «Όρος των Ελαιών», ο Ιησούς πέρασε τη νύχτα προτού σταυρωθεί.

• Με λάδι ελιάς αλείφεται το μωρό στο μυστήριο της βάπτισης ενώ είναι σημαντικός ο ρόλος του στο μυστήριο του Ευχέλαιου.

                                                   
                                                                  Μυθολογία- Ιστορία

 

Αθηνά και Ποσειδώνας αγωνίζονται για το ποιος θα γίνει ο προστάτης της πόλης. 
Ο θεός έδωσε νερό και η θεά μια ελιά. 
Οι κάτοικοι θεώρησαν την ελιά σημαντική κι η πόλη ονομάστηκε Αθήνα . 

Ιστορική αναδρομή 

 


Απολιθωμένα φύλλα ελιάς που βρέθηκαν σε διάφορες περιοχές γύρω από τη Μεσόγειο  αποδεικνύουν την ύπαρξη και την εξάπλωση του δένδρου από τη νεολιθική εποχή.

Το αρχαιότερο ελαιοτριβείο  που έχει βρεθεί στη χώρα μας 

(σε οροπέδιο των Μεθάνων) χρονολογείται στο 4.000 πΧ.

Στο χωριό Βούβες βρίσκεται το αρχαιότερο δένδρο ελιάς παγκοσμίως, του οποίου η ηλικία υπολογίζεται μεταξύ 3.000 και 5.000 ετών.



















Μινωική Κρήτη 

Στην Κρήτη οι ανασκαφές που έγιναν μας πληροφορούν ότι στην περιοχή καλλιεργούνταν η ελιά από το 2000 π.Χ.

Τοιχογραφία από το ανάκτορο της Κνωσού
που παριστάνει κλαδί ελιάς.

Κλαδιά ελιάς στην ιερογλυφική γραφή

Τον 8ο – 7ο αιώνα π. Χ., όταν οι Έλληνες εξαπλώνονται και ιδρύουν αποικίες σε όλη τη Μεσόγειο, μεταφέρουν μαζί τους την ελιά κι έτσι διαδίδεται η καλλιέργειά της και σε άλλες χώρες στη Μεσόγειο.

Στην Αθήνα των κλασικών χρόνων λαμβάνονται ειδικά μέτρα προστασίας των ελαιόδεντρων, ενώ την ίδια εποχή υπάρχουν ειδικά 6 ιερά ελαιόδεντρα, τα οποία πιστεύεται ότι προέρχονται από την ελιά, που είχε φυτέψει η Αθηνά στην Ακρόπολη.

Το έπαθλο στους νικητέςτων Ολυμπιακών Αγώνων, που γίνονταν κάθε τέσσερα  χρόνια στην Ολυμπία, ήταν ένα στεφάνι με κλαδιά και φύλλα αγριελιάς, που λεγόταν «κότινος».

Άντρες και γυναίκες άλειφαν τα μαλλιά τους με αρωματισμένο λάδι για να τα κάνουν πιο στιλπνά . 
Μετά το λουτρό έτριβαν το σώμα τους με μείγμα νερού και λαδιού, για να διατηρήσουν την ελαστικότητα της επιδερμίδας τους και να την προφυλάξουν από την ξηρασία.

Οι αθλητές στην παλαίστρα άλειφαν το σώμα τους με λάδι πριν
την πάλη και το τρέξιμο. 
Μ’ αυτό προθέρμαιναν τους μυς ,
προστατεύονταν  από το κρύο, τον ήλιο, τα εγκαύματα και απέφευγαν  τις λαβές  των αντιπάλων.

• Μέσα στους τάφους έβαζαν φύλλα και κλαδιά ελιάς, έβαζαν τους νεκρούς πάνω σε στρώμα από κλαδιά ελιάς και τους άλειφαν με λάδι.

• Άλειφαν τα αγάλματα των θεών με λάδι για να τα προστατεύουν από την υγρασία και τις μεταβολές της θερμοκρασίας. 

 
 

Οι ομηρικοί ήρωες πρόσφεραν σπονδές στους νεκρούς με κρασί, λάδι και μέλι.

Πώς βγάζουνε το λάδι 

Η συγκομιδή της ελιάς ξεκινά το φθινόπωρο. Σε κάποιες περιοχές διαρκεί μέχρι και τις αρχές του νέου χρόνου.
οι ελιές μαζεύονται με το χέρι, η με  το ράβδισμα. Όταν οι καρποί πέσουν στο έδαφος, γίνεται προσεκτική διαλογή αυτών που θα καταλήξουν στο ελαιοτριβείο ή λιοτρίβι 

Στο λιοτρίβι πήγαιναν τις ελιές μα τα ζώα.


Πρώτα τις έβαζαν στο μύλο και γίνονταν πολτός.

Μετά με κουβάδες μετέφεραν τον πολτό στο πιεστήριο κι έβγαινε το λάδι. 





  

Σήμερα βέβαια όλα γίνονται σε σύγχρονα ελαιοτριβεία. 

Λεξιλόγιο

Ελαιογραφία:  ζωγραφική με ελαιόχρωμα
Ελαιόδεντρο:  το δέντρο της ελιάς
Ελαιόκαρπος:  ο καρπός της ελιάς
Ελαιοκομία:  η επιστημονική καλλιέργεια της ελιάς
Ελαιοκόμος:  αυτός που ασχολείται με την επιστημονική καλλιέργεια της ελιάς
Ελαιοπιεστήριο:  πιεστήριο για την έκθλιψη του ελαιόκαρπου
Ελαιοπυρήνας:  ο πυρήνας - το κουκούτσι της ελιάς
Ελαιουργείο:  εργοστάσιο επεξεργασίας και παραγωγής λαδιού
Ελαιουργία:  η επεξεργασία λαδιού
Ελαιοφυτεία:  ελαιώνας
Ελαιόχρωμα:  λαδομπογιά
Ελαιοχρωματισμός:  βάψιμο με λαδομπογιές
Ελαιώδης:  αυτός που περιέχει λάδι
Ελαιώνας:  τόπος κατάφυτος από ελιές