4. Η επανάσταση στη Στερεά Ελλάδα

Στη Στερεά Ελλάδα οι συνθήκες για εξέγερση ήταν δύσκολες , καθώς

• δεν ήταν ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη κυρίως στα δυτικά τμήματά της,

• οι πρόκριτοι του τόπου δεν είχαν μεγάλη πολιτική εμπειρία, 

• υπήρχε σημαντική παρουσία οθωμανικού πληθυσμού και στρατιωτών στην Εύβοια και τη Λαμία και 

• στην κοντινή Ήπειρο είχε εκστρατεύσει εναντίον του Αλή Πασά των Ιωαννίνων ο ικανότατος Χουρσίτ Πασάς. 

Τις ελλείψεις όμως αυτές αντιστάθμιζε το γεγονός ότι πολλοί φημισμένοι κλέφτες και αρματολοί δρούσαν στην περιοχή αυτή με αποτέλεσμα οι επαναστάτες να κινηθούν πιο συντονισμένα.












Τον Ιανουάριο του 1821 πολλοί οπλαρχηγοί της Στερεάς Ελλάδας συγκεντρώθηκαν στη Λευκάδα και πήραν την απόφαση για τον ξεσηκωμό.
Η έναρξη ορίζεται στις 25 Μαρτίου και επισφραγίζεται με δοξολογία και ορκωμοσία.











Παρόμοια τελετή έγινε παρουσία προκρίτων και οπλαρχηγών στη μονή του Οσίου Λουκά στη Βοιωτία, στα μέσα Μαρτίου του 1821.








Πρώτα εκδηλώθηκαν επαναστατικές ενέργειες στην Ανατολική Στερεά Ελλάδα.









 Ο Πανουργιάς με τη βοήθεια των κατοίκων του Γαλαξιδίου κατέλαβε την Άμφισσα και στη συνέχεια απελευθερώθηκαν το Λιδωρίκι, η Λιβαδιά, η Αταλάντη, η Θήβα.



















Ο Υδραίος πλοίαρχος Αντώνης Κριεζής βοήθησε να πέσει η Χαλκίδα στα χέρια των επαναστατημένων Ελλήνων κανονιοβολώντας με επιτυχία τους Τούρκους που την υπεράσπιζαν.















Λίγο αργότερα επαναστάτησε η Δυτική Στερεά Ελλάδα.









Το Αγρίνιο, το Αιτωλικό και το Μεσολόγγι έπεσαν στα χέρια των Ελλήνων.
Στο Μεσολόγγι μάλιστα έφτασε σύντομα ο Φαναριώτης πολιτικός Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, για να βοηθήσει στον Αγώνα.




















Ο Χουρσίτ Πασάς για να καταπνίξει αυτές τις επαναστατικές  ενέργειες έστειλε από τα Ιωάννινα




















τους πασάδες Κιοσέ Μεχμέτ και Ομέρ Βρυώνη με πολυάριθμο στρατό.











Οι οπλαρχηγοί Πανουργιάς, Ιωάννης Δυοβουνιώτης και Αθανάσιος Διάκος ανέλαβαν να τους αντιμετωπίσουν στην Ηράκλεια και στις γέφυρες του Γοργοποτάμου και της Αλαμάνας.







Στις 23 Απριλίου του 1821 οι Τούρκοι εκδίωξαν τους υπερασπιστές των δύο πρώτων θέσεων, Πανουργιά  και Δυοβουνιώτη, τραυματίζοντας σοβαρά τον Πανουργιά και σκοτώνοντας το συμπολεμιστή του Ησαϊα, επίσκοπο των Σαλώνων.

Στη συνέχεια ενωμένοι στράφηκαν εναντίον των υπερασπιστών της Αλαμάνας.






Στη γέφυρα της Αλαμάνας, μετά από σκληρή μάχη, οι ελληνικές δυνάμεις αναγκάστηκαν να οπισθοχωρήσουν προς το όρος Καλλίδρομο, σε ύψωμα του οποίου βρισκόταν το επιτελείο του αρχηγού των αγωνιστών της Στερεάς Ελλάδας, Αθανάσιου Διάκου.











Παρόλο που ο Αθανάσιος Διάκος ειδοποιήθηκε να εγκαταλείψει τη θέση του, συνέχισε να πολεμά.
Τραυματίστηκε όμως και πιάστηκε αιχμάλωτος.
Εκτιμώντας την ανδρεία το ο Ομέρ Βρυώνης, του πρότεινε να του χαρίσει τη ζωή με αντάλλαγμα να προσχωρήσει στο στρατό του.










Ο Διάκος αρνήθηκε και θανατώθηκε με φρικτό τρόπο.









Ο Διάκος αντιμετώπισε τον μαρτυρικό του θάνατο με θάρρος. Μόνο ένα παράπονο βγήκε απ'τα χείλη του, προβλέποντας την ανάσταση του Ελληνισμού:

"Για δες καιρό που διάλεξε ο χάρος να με πάρει, 

τώρα που ανθίζουν τα κλαδιά και βγάζει η γης χορτάρι".

Η θυσία του νεαρού οπλαρχηγού έδειξε ότι η Επανάσταση του 1821 δεν ήταν μια απλή εξέγερση, αλλά αποφασιστικός αγώνας για την ελευθερία.

 Επιπλέον αποτέλεσε ένα κίνητρο για τους Έλληνες αγωνιστές, για να πάρουν εκδίκηση για
το θάνατό του,  αντιμετωπίζοντας με επιτυχία τους Οθωμανούς στο χάνι της Γραβιάς .

















Στις 8 Μαΐου του 1821 ο Οδυσσέας Ανδρούτσος κλείστηκε στο χάνι με 118 άνδρες,









ενώ οι Πανουργιάς και Δυοβουνιώτης οχυρώθηκαν στα γύρω υψώματα.

Κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης οι οχυρωμένοι στα υψώματα γρήγορα οπισθοχώρησαν.
Ο Ανδρούτσος με τους άνδρες του έμειναν στο χάνι και συνέχισαν να αποκρούουν τις τουρκικές επιθέσεις.
Το βράδυ που σταμάτησε η μάχη οι απώλειες για τους Τούρκους ήταν μεγάλες (800)  , ενώ ελάχιστες (6) ήταν για τους Έλληνες.











Λίγο πριν ξημερώσει και ενώ ο Ομέρ Βρυώνης περίμενε να έρθουν κανόνια από τη Λαμία, ο Ανδρούτσος και οι άνδρες του κατάφεραν να περάσουν ανάμεσα από τους Τούρκους, χωρίς να γίνουν
αντιληπτοί.











Η μάχη στο χάνι της Γραβιάς σταμάτησε την πορεία του οθωμανικού στρατού προς την Πελοπόννησο και τόνωσε το ηθικό των εξεγερμένων Ελλήνων.