20. Η φύλαξη των ανατολικών συνόρων και οι Ακρίτες

Τα σύνορα της αυτοκρατορίας ήταν απέραντα και η φύλαξή τους
ήταν διαρκής φροντίδα για το Βυζαντινό κράτος.





Ιδιαίτερα δύσκολη ήταν η προστασία των ανατολικών συνόρων.
Άρχιζαν από τον Καύκασο και τον Εύξεινο Πόντο, κι ακολουθώντας τον Τίγρη και τον Ευφράτη ποταμό έφταναν ως τον Περσικό Κόλπο.














Πέρα από τα σύνορα αυτά ζούσαν λαοί που, συχνά, έκαναν επιδρομές και λεηλατούσαν τις ανατολικές βυζαντινές περιοχές.




















Για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα αυτό οι Βυζαντινοί, έβαλαν στις άκρες αυτές των συνόρων μόνιμους φρουρούς που τους ονόμαζαν Ακρίτες.








Στους Ακρίτες έδιναν

• δωρεάν γη για καλλιέργεια, 
• άλογα και πανοπλίες για τους πολέμους 

και

• τους απάλλασσαν από τους φόρους.

Οι Ακρίτες έγιναν ονομαστοί στα χρόνια που απειλούσαν το Βυζάντιο οι Άραβες
 (7ος – 10ος αι.).
Χιλιάδες παλικάρια, οργανωμένα σε μεγάλες ομάδες, φρουρούσαν τα περάσματα των συνόρων κι εμπόδιζαν τους εχθρούς να λεηλατούν τα μέρη εκείνα.







Όταν δεν πολεμούσαν, γυμνάζονταν στο τρέξιμο και στο κοντάρι.
























Βοηθούσαν ακόμη να οχυρωθούν οι ακριτικές πόλεις και να χτιστούν κάστρα και βίγλες στα μέρη τα οποία φύλαγαν.

Ο λαός τούς ένιωθε προστάτες του, τους αγαπούσε και τους θαύμαζε για την ανδρεία τους. Κι έτσι ανδρειωμένους τους εξύμνησε στα ακριτικά τραγούδια. Τα τραγούδια αυτά, που μιλούν για τη ζωή και τους αγώνες των ακριτών, σώθηκαν από γενιά σε γενιά, αγαπήθηκαν από το λαό μας κι έγιναν η αρχή των δημοτικών μας τραγουδιών.

Ο πιο ξακουστός από τους ακρίτες ήταν ο Βασίλειος Διγενής, που στο πρόσωπό του συγκέντρωνε τα χαρίσματα όλων των ακριτών και εξυμνήθηκε ξέχωρα στο έπος «Βασίλειος Διγενής Ακρίτας».
Στην Κύπρο, στον Πόντο, στην Κρήτη και σ’ όλη την Ελλάδα μιλούν και τραγουδούν, ακόμη και σήμερα, για «της γης τον ανδρειωμένο», που είναι απόγονος του Ηρακλή, του Αχιλλέα και του Μεγαλέξανδρου, αλλά και πρόγονος του κλέφτη του 1821.

Κωστής Παλαμάς
Μουσική :Μιχάλης Τερζής
Τραγουδάει η Ελευθερία Αρβανιτάκη

Καβάλα πάει ο Χάροντας
 τον Διγενή στον 'Αδη,
 κι άλλους μαζί. Κλαίει, δέρνεται
 τ' ανθρώπινο κοπάδι.

Και τους κρατεί στου αλόγου του
δεμένους στα καπούλια,
της λεβεντιάς τον άνεμο,
της ομορφιάς την πούλια.

Και σα να μην τον πάτησε
 του Χάρου το ποδάρι
 ο Ακρίτας μόνο ατάραχα
 κοιτάει τον καβαλάρη

 "Ο Ακρίτας είμαι, Χάροντα
δεν περνώ με τα χρόνια.
 Μ' άγγιξες και δε μ' ένιωσες
 στα μαρμαρένια αλώνια;

{Εγώ είμαι η ακατάλυτη
 ψυχή των Σαλαμίνων,
 στην Εφτάλοφην έφερα
 το σπαθί των Ελλήνων.}

 Δε χάνομαι στα Τάρταρα,
 μονάχα ξαποσταίνω,
 στη ζωή ξαναφαίνομαι
και λαούς ανασταίνω!"




Ο Διγενής στην Κύπρο και στην Κρήτη

«Στην Κύπρο και στην Κρήτη μολογούν πως ο Διγενής, εκτός από τη φύλαξη των συνόρων της Ανατολής είχε έγνοια και για τα δύο νησιά, την Κύπρο και την Κρήτη, που τα χρόνια εκείνα δέχονταν συχνά πυκνά τις επιθέσεις των Αράβων (Σαρακηνών).

Για να βρεθεί κοντά τους, λέει, τις ώρες που κινδύνευαν, πάταε γερά στην Ασία, στήριζε το δεξί του χέρι, στις κορυφές των κυπριακών βουνών και μ’ ένα πήδημα βρισκόταν ορθός (στην κορυφή του Ψηλορείτη, γυροφέρνοντας τη ματιά του στα πέλαγα του νησιού, μην τ’ απειλούν σαρακηνά καράβια. Θεριός, όμως, καθώς ήταν ο ίδιος και δυνατά καθώς ήταν τα σάλτα* του, άφησαν σημάδι της παλάμης του στο κυπριακό βουνό, τον Πενταδάχτυλο, και αχνάρι της πατημασιάς του στον Ψηλορείτη της Κρήτης που οι παλιοί το λεν ακόμη «η πατουχιά* του Διγενή!».